فشارخون بالا، شناخت علت‌ها و راه‌های پیشگیری از آن
فشارخون بالا، شناخت علت‌ها و راه‌های پیشگیری از آن
عدم تشخیص و درمان فشارخون بالا موجب خطرات جدی می‌شود
فشارخون بالا هیچ علامتی ندارد و در صورت عدم درمان می‌تواند خطرناک باشد. فشار خون بالا فرد را در معرض خطر سکته مغزی، حمله قلبی و سایر مشکلات قرار می‌دهد. تقریبا نیمی‌از بزرگسالان مبتلا به فشار خون بالا متوجه این موضوع نیستند. بنابراین، چکاپ بسیار مهم است. تغییرات رژیم غذایی، ورزش و دارو می‌تواند کمک کند فشار خون خود را در جایی که باید باشد حفظ کنید.
فشارخون بالا چیست؟
فشارخون بالا زمانی است که نیروی فشار خون به دیواره شریان به طور مداوم بیش از حد بالا باشد. این موضوع به مرور زمان به شریان‌ها آسیب می‌رساند و می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند حمله قلبی و سکته شود.
فشار خون بالا را “قاتل خاموش” می‌نامند، زیرا معمولاً هیچ علامتی ندارد. بنابراین، ممکن است متوجه نباشید که مشکلی دارید، اما آسیب در بدن رخ می‌دهد.
فشار خون (BP)، اندازه گیری فشار یا نیروی فشار خون به دیواره رگ‌های خونی است. میزان BP دو عدد دارد:
- عدد بالای فشارخون سیستولیک است، که فشار روی دیواره شریان را هنگام ضربان یا انقباض قلب اندازه گیری می‌کند.
- عدد پایین فشار خون دیاستولیک است، این فشار روی دیواره‌های شریان را بین ضربان‌هایی که قلب در حال استراحت است اندازه‌گیری می‌کند.
فشار خون را بر حسب میلیمتر جیوه (mmHg) اندازه گیری می‌کنند.
چگونه متوجه شویم که فشار خون داریم؟
چک کردن فشار خون تنها راه برای اطلاع از بالا بودن آن است. حتی اگر احساس سلامتی کنید، می‌توان این کار را با مراجعه به پزشک برای معاینه سالانه انجام داد. اگر فشار خون بالا داشته باشید، احساس بیماری نخواهید کرد. بنابراین، این معاینات بسیار مهم هستند و می‌توانند زندگی را نجات دهند. اگر BP بالاتر از محدوده طبیعی باشد، پزشک تغییرات سبک زندگی و/یا داروها را برای کاهش فشارخون توصیه می‌کند.
چه زمانی فشار خون، بالا در نظر گرفته می‌شود؟
تعاریف فشار خون بالا بسته به محل زندگی کمی متفاوت است.
- عدد بالا (فشار خون سیستولیک) حداقل 130 میلیمتر جیوه
- عدد پایین (فشار خون دیاستولیک) حداقل 80 میلیمتر جیوه
آمار وضعیت فشارخون در جمعیت ایران و جهان
فشارخون بالا بسیار شایع است. 42 درصد جمعیت زنان و مردان ایرانی دارای فشارخون بالا هستند. که تنها 32 درصد از این افراد نسبت به بیماری خود آگاه و تحت درمان هستند.
فشار خون بالا باعث مرگ بیش از 30000 نفر در ایران در سال 1398 شده است.
سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که در سراسر جهان، بیش از 2/1میلیارد نفر در سنین 30 تا 79 سال به فشارخون بالا مبتلا هستند. از هر 3 نفر از این افراد، 2 نفر در کشورهای با درآمد کم یا متوسط زندگی می‌کنند.
علائم و نشانه‌های فشارخون بالا چیست؟
معمولاً فشار خون بالا هیچ علامت ندارد. به همین دلیل است که آن را “قاتل خاموش” می‌نامند. ممکن است سال‌ها فشار خون بالا داشته باشید و متوجه آن نباشید. در واقع، سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که 46 درصد از بزرگسالان مبتلا به فشار خون بالا نمی‌دانند که به آن مبتلا هستند.
هنگامی‌که فشار خون شما 120/180 میلیمتر جیوه یا بالاتر باشد، ممکن است علائمی مانند سردرد، تپش قلب یا خونریزی بینی را تجربه کنید. فشار خون بالا یک بحران جدی است، که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
انواع فشارخون بالا کدامند؟
پزشک یکی از دو نوع فشار خون بالا را تشخیص می‌دهد:
اولیه: علل این نوع رایج فشار خون بالا شامل افزایش سن و سبک زندگی مانند ورزش نکردن کافی است.
ثانویه: علل این نوع فشار خون بالا شامل شرایط پزشکی مختلف یا دارویی است که مصرف می‌کنید.
فشار خون بالا اولیه و ثانویه می‌تواند همزمان وجود داشته باشد. به عنوان مثال، یک علت ثانویه جدید می‌تواند فشار خونی را که در حال حاضر بالا است، بیشتر کند.
همچنین ممکن است فشارخون بالا در شرایط خاصی بوجود آید و از بین برود. این انواع فشار خون عبارتند از:
چه چیزی باعث افزایش فشار خون می‌شود؟
نوع اولیه علت مشخصی ندارد. معمولاً عوامل زیادی در کنار هم قرار می‌گیرند تا آن را ایجاد کنند. چند علل شایع عبارتاند از:
- الگوهای غذایی ناسالم (از جمله رژیم غذایی سرشار از سدیم)
- عدم فعالیت بدنی
- مصرف زیاد نوشیدنی‌های حاوی الکل
نوع ثانویه حداقل یک علت مشخص دارد که پزشک می‌تواند آن را شناسایی کند. چند علل شایع فشار خون ثانویه عبارتاند از:
- برخی داروها، از جمله سرکوب کننده‌های ایمنی ، NSAIDها و داروهای ضد بارداری خوراکی
- بیماری کلیوی
- آپنه انسدادی خواب
- سندروم کان (آلدوسترونیسم اولیه)
- مصرف مواد مخدر (از جمله آمفتامین‌ها و کوکائین)
- بیماری‌های عروق کلیوی (تنگی شریان کلیوی)
- کشیدن سیگار
آیا این وضعیت ژنتیکی است؟
محققان معتقدند ژن‌ها در فشار خون بالا نقش دارند. اگر یک یا چند نفر از اعضای خانواده بیولوژیکی نزدیکتان فشارخون بالا داشته باشند، خطر ابتلا به آن نیز افزایش می‌یابد.
عوامل بالا بردن فشارخون چیست؟
عوامل خطری که احتمال ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهند عبارتاند از:
- داشتن سبقه خانوادگی با فشار خون بالا، بیماری قلبی عروقی یا دیابت.
- سن بالای 55 سال
- برخی شرایط پزشکی، از جمله بیماری مزمن کلیه، سندرم متابولیک ، آپنه انسدادی خواب یا بیماری تیروئید
- اضافه وزن یا چاقی
- ورزش نکردن
- خوردن غذاهای سرشار از سدیم
- سیگار کشیدن یا استفاده از محصولات تنباکو
عوارض بالا رفتن فشار خون چیست؟
فشارخون درمان نشده ممکن است منجر به مشکلات سلامتی جدی شود از جمله:
- بیماری عروق کرونر (CAD)
- سکته
- حمله قلبی
- بیماری شریان محیطی
- بیماری کلیوی و نارسایی کلیه
- عوارض دوران بارداری
- آسیب چشم
- زوال عقل عروقی
چگونه فشارخون بالا تشخیص داده می‌شود؟
پزشک، فشار خون بالا را با اندازه گیری آن با کاف بازو تشخیص می‌دهد.
اگر در دو یا چند ویزیت پزشک فشار خون بالا را نشان دهد، آن‌ها در مورد سابقه پزشکی و شیوه زندگیتان با شما صحبت خواهند کرد تا علل احتمالی را شناسایی کنند.
دسته بندی فشار خون
چندین دستوالعمل وجود دارد که پزشک از این موارد هنگام تشخیص و درمان فشارخون بالا استفاده می‌کند. دستورالعمل‌ها، فشار خون را به چهار دسته تقسیم می‌کنند که در نمودار زیر فهرست شده‌اند. اگر در دسته‌های پرفشاری خون مرحله 1 یا مرحله 2 فشار خون قرار می‌گیرید، فشار خون بالا دارید.
راه‌های درمان فشار خون بالا چیست؟
درمان فشار خون بالا شامل تغییر سبک زندگی و استفاده از دارو می‌شود. پزشک درمان را براساس میزان فشار خون، علل فشار خون بالا و شرایط زمینه‌ای توصیه می‌کند.
تغییر سبک زندگی برای کاهش فشار خون
ممکن است از خود بپرسید که آیا می‌توانید فشار خون خود را به طور طبیعی کاهش دهید؟ بله، در برخی موارد امکان کاهش فشار خون بدون دارو وجود دارد. به عنوان مثال، پزشک ممکن است توصیه کند که اگر فشارخون بالا یا مرحله 1 فشار خون بالا دارید، با تغییر سبک زندگی شروع کنید.
در اینجا چند راه اثبات شده برای کاهش فشار خون به طور طبیعی آورده شده است:
وزنی را حفظ کنید که برای شما سالم باشد
با کمک متخصص تغذیه می‌توانید عدد نرمال وزن مناسب خود را متوجه شوید.
رژیم غذایی سالم داشته باشید
یک مثال رژیم DASH است. این یک روش غذایی پر از میوه، سبزیجات، غلات کامل و لبنیات کم چرب است.
مصرف نمک را کاهش دهید
در حالت ایده آل، مصرف سدیم خود را به بیش از 1500 میلی‌گرم در روز محدود کنید. اگرچه این کار در ابتدا خیلی سخت است، می‌توانید با کاهش مصرف روزانه حداقل 1000 میلی‌گرم شروع کنید.
پتاسیم کافی دریافت کنید
سعی کنید از طریق غداهایی که می‌خورید به جای مکمل‌ها 3500 تا 5000 میلی‌گرم در روز مصرف کنید. برخی از غذاهای سرشار از پتاسیم عبارتاند از: موز، آووکادو و سیب زمینی (با پوست)
ورزش کنید
از پزشک برای شروع راهنمایی بخواهید. به طور کلی، آهسته شروع کنید و تا 150 دقیقه در هفته ورزش هوازی انجام دهید. تمرینات مقاومتی (مانند بلند کردن وزنه‌های سبک) نیز مفید است.
الکل را محدود کنید
اگر نوشیدنی‌های حاوی الکل را انتخاب می‌کنید، این کار را در حد اعتدال انجام دهید.
داروهای کاهش فشار خون چه مواردی هستند
چهار دسته از داروهای فشارخون در هنگام شروع درمان «خط اول» (موثرترین و معمولاً تجویز شده) هستند:
مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)
تولید هورمون آنژیوتانسین II را که بدن، به طور طبیعی برای کنترل فشار خون استفاده می‌کند را مسدود می‌کند. هنگامی‌که دارو، آنژیوتانسین II را مسدود می‌کند، رگ‌های خونی باریک نمی‌شوند.
مسدود کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARB ll)
این هورمون را از اتصال به گیرنده‌های موجود در رگ‌های خونی مسدود می‌کنند. ARBها مانند مهارکننده‌های ACE عمل می‌کنند تا از باریک شدن رگ‌های خونی جلوگیری کنند.
مسدود کننده‌های کانال کلسیم
از ورود کلسیم به سلول‌های عضلانی قلب و رگ‌های خونی جلوگیری می‌کنند و به این رگ‌ها اجازه استراحت می‌دهند.
دیورتیک‌ها (ادرارآور)
سدیم اضافی را از بدن خارج می‌کنند و میزان مایعات موجود در خون را کاهش می‌دهند. افراد اغلب دیورتیک‌ها را با سایر داروهای فشارخون بالا، گاهی اوقات در یک قرص ترکیبی مصرف می‌کنند.
پزشک ممکن است داروهای دیگری را با این داروهای خط اول ترکیب کند تا فشار خون را بهتر مدیریت کند.
در مورد عوارض جانبی احتمالی با پزشک صحبت کنید. اگر دچار عوارض جانبی شدید، با پزشک تماس بگیرید. ممکن است دوز دارو را تغییر دهد یا داروی دیگری را امتحان کند. مصرف دارو را خودسرانه قطع نکنید.
در دوران بارداری باید از مصرف برخی داروها خودداری کنید. بنابراین، حتما به پزشک خود بگویید که آیا باردار هستید یا ممکن است باردار شوید.
آیا باید فشار خون خود را در خانه چک کنم؟
پزشک ممکن است به شما توصیه کند که فشار خون خود را به طور منظم با فشارسنج خانگی چک کنید. دستگاه فشار خون خانگی، مانیتورهای الکترونیکی خودکاری هستند که می‌توانید از اکثر داروخانه‌ها یا آنلاین خریداری کنید. برای برخی افراد، پایش 24 ساعته فشار خون سرپایی ضروری است.
درمان فشار خون بالا چقدر طول می‌کشد؟
فشار خون اولیه را باید تا آخر عمر مدیریت کنید.
اگر فشار خون ثانویه دارید، به احتمال زیاد پس از درمان مشکل پزشکی که باعث آن شده است، کاهش می‌یابد. و یا اگر دارویی باعث فشارخون شما شده است، تغییر به داروی دیگری ممکن است فشار خون را کاهش دهد.
تشخیص فشار خون بالا به این معنی است که عدد بالای شما حداقل 130 و/یا عدد پایین شما حداقل 80 است.
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنم؟
اگر علائم ناگهانی بحران فشار خون را دارید با 115 تماس بگیرید. این علائم شامل:
- تنگی نفس
- سردرد
- درد قفسه سینه
- تاری دید
- تپش قلب
- اضطراب
- سرگیجه
- خونریزی بینی
- استفراغ
چه سوالاتی باید از پزشک بپرسید؟
سوالاتی که می‌تواند به شما کمک کند در مورد خطر ابتلا به فشار خون بالا یا راه‌های مدیریت فشارخون بالا بیشتر بدانید عبارتاند از:
- میانگین فشار خون من چقدر است؟
- فشار خون ایده آل برای من چیست؟
- آیا باید از فشارسنج خانگی استفاده کنم؟
- چه تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کنم؟
- چه نوع ورزش‌هایی باید انجام دهم؟
- آیا به دارو نیاز دارم؟ اگر بله، کدام یک و چه عوارضی دارند؟
- آیا در صورت بارداری می‌توانم به مصرف این داروها ادامه دهم؟
- آیا مکمل‌ها یا داروهایی وجود دارد که نباید مصرف کنم؟
آیا مکمل‌ها یا غذاها می‌توانند فشار خون را کاهش دهند؟
تحقیقات از رژیم غذایی DASH به عنوان راهی برای کاهش فشار خون به طور طبیعی حمایت می‌کند. افزایش پتاسیم و کاهش سدیم از طریق انتخاب‌های غذایی استراتژی‌های خاصی هستند.
ممکن است در مورد بسیاری از روش‌های رژیم غذایی دیگر برای کاهش فشار خون بخوانید. این روش‌ها شواهد یکسانی برای حمایت از اثربخشی خود ندارند که عبارتند از:
- پروبیوتیک‌ها
- مصرف بیشتر پروتئین، بذر کتان، روغن ماهی یا فیبر
- سیر
- شکلات تلخ
- چای یا قهوه
- مکمل‌های کلسیم یا منیزیم
- رژیم‌های غذایی کم کربوهیدرات، گیاهخواری یا مدیترانه‌ای
خلاصه
فشارخون بالا یک وضعیت جدی اما خاموش است که می‌تواند در طول سال‌ها به شما حمله کند. مراجعه به پزشک برای معاینات منظم می‌تواند به شما کمک کند. اگر به پزشک دسترسی ندارید، در مورد منابع موجود جامعه (مانند نمایشگاه‌های سلامت) که در آن اندازه گیری فشار خون در دسترس است، اطلاعات کسب کنید. دانستن سطح فشار خون اولین قدم به سوی ایجاد تغییراتی در سبک زندگی است که می‌تواند به سالم نگه داشتن عروق کمک کند.
